İdrar yolu enfeksiyonu nedir?

Böbrek ve idrar yollarının başta bakteriler olmak üzere mikroorganizmalar ile oluşan iltihabıdır.

İdrar yolu enfeksiyonu neden ve nasıl gelişir?

İdrar yolu enfeksiyonları, idrar yollarına mikrobun girmesi ile oluşur. Mikrop vücuda ya idrar yapılan yerden (üretra; kız çocuklarda vajenin hemen yukarısında, erkek çocuklarda penisin ucunda) ya da kan yolu ile bulaşır. Mikrop üretradan idrar torbasına (mesane), idrar yollarına (üreterler) ve böbreğe ilerleyebilir. Hijyen kurallarına dikkat edilmemesi, genital bölgenin kirliliği, parazit enfeksiyonları, kakalı bezlerin hemen değiştirilmemesi, ishal, pişik gibi durumlarda mikropların idrar yollarına girişi kolaylaşır. Nadiren yenidoğan bebeklerde ve küçük çocuklarda kan yolu ile mikroplar doğrudan böbreğe ulaşabilir.

İdrar yolu enfeksiyonu tanısı nasıl konur?

Ateş, idrar yaparken acı olması ya da idrar yaparken ağlama, sık idrar çıkma, idrar kaçırma, idrarın renk ve kokusunda değişiklik olması, bel ağrısı, yan ağrısı çocuğun idrar yolu enfeksiyonu olduğunu düşündürebilecek bulgulardır. Ancak özellikle küçük çocuklarda sebebi anlaşılamamış ateş, kusma, ishal, iştahsızlık, karın ağrısı, tartı alamama, popoda pişik gibi belirtiler varlığında da idrar yolu enfeksiyonundan şüphe etmek ve idrar tahlili ve idrar kültürü yapmak gerekir.

Çocuğuma idrar yolu enfeksiyonu tanısı konduğunda nelere dikkat etmeliyim?

Doktorun önerileri doğrultusunda uygun antibiyotik tedavisine başlanmalıdır. Tedavi 10 gün sürdürülmelidir. Antibiyotik şurup serin yerde ya da buzdolabında saklanmalıdır. İlaç kavanozu kullanmadan önce mutlaka çalkalanmalıdır. Ölçekli kaşıkların kullanılması ile doğru dozun verildiğine emin olunmalıdır. Bazen çocuğun durumuna göre iğne tedavisi gerekli olur. Bu tedavi çocuğun durumuna göre evde ya da hastanede uygulanır. İlaca başlandıktan sonra çocuk kendini daha iyi hissetmeye başlasa bile antibiyotik tedavisi doktorun önerdiği süre boyunca kullanılmalıdır. İdrar miktarını arttırmak için bol su içilmesi önerilmelidir. İdrar ya da kaka yaptıktan sonra genital bölge bol su ile yıkanarak temizlenmelidir.

Çocuğumun idrar yolu enfeksiyonuna yakalanmaması için neler yapabilirim?

Herşeyden önce çocuğun doğal besinlerle ve yaşına uygun olarak beslenmesi, hazır gıda, katkı maddeli gıdalardan uzak durulması önemlidir. İyi beslenen bir bireyin-çocuğun immun sistemi (bağışıklık sistemi) sağlıklı olacak ve daha az hastalanacaktır. Yenidoğan bebeğin ilk beslenmesi mutlaka anne sütü ile olmalı, özellikle ilk ağız denilen kolostrumun bebeğe ulaşması sağlanmalıdır. Mümkün oldukça sezeryan doğumdan kaçınılması ve anne sütü alması bebeğin anne karnında iken steril olan bağırsaklarında yararlı mikropların yerleşmesi yoluyla hastalık yapıcı bakterilerin uzak tutulmasını sağlayacaktır. Gereksiz antibiotik kullanımından kaçınılması ve dengeli beslenme bağırsak bakteri dengesinin sağlanması açısından çok önemlidir. Yanısıra;

i) Temizlik kurallarına dikkat edilmeli,
ii) Konstipasyon (kabızlık) önlenmeli varsa tedavi edilmeli,
iii) Bezler sık aralıklarla değiştirilmeli ya da olabildiğince bez kullanımından kaçınılmalı,
iv) Genital bölge kız çocuklarda önden arkaya doğru silinerek temizlenmeli, erkek çocuklarda penisin etrafı cilt kıvrımlarının etrafında dışkı kalmadığına emin olunarak temizlik yapılmalıdır. Temizlik sırasında bol su ile yıkamak yeterlidir. Özel temizlik maddeleri kullanmaya gerek yoktur. Temizlik mendilleri tercih edilmemelidir. Banyo sırasında genital bölge bol su ile yıkanmalıdır. Yıkama sırasında banyo köpükleri, genital bölge için şampuan kullanılmamalıdır. Bunlar genital bölge pH’sını (asit yapısını) değiştirerek hastalık etkeni mikropların üremesini kolaylaştırabilirler. Banyo süresi 15 dakikanın üzerinde tutulmamalıdır.
v) Pamuklu çamaşır kullanılmalıdır. Her gün temiz çamaşır giyilmelidir.
vi) Çocuk idrar tutmamalıdır. Üç-dört saatte bir tuvalete giderek idrar torbasını tam olarak boşaltmalıdır.
vii) Sünnet ile penis ucunda ki fazla derisi kesilerek mikropların yerleşmesine kolaylık sağlayan bölgenin temizlenmesine olanak sağlar.

İdrar yolu enfeksiyonu tehlikeli midir? Uzun dönemde sorunlara yol açar mı?

İdrar yolu enfeksiyonu geç ya da yetersiz tedavi edilirse, tekrarlarsa, idrar yollarında anormallik varsa, böbrek iltihabı yaratırsa çok tehlikelidir. Böbrekte hasar (leke) bırakan iltihap ileri yaşlarda yüksek tansiyon hastalığına (hipertansiyon), böbrek yetersizliğine (üre ve kreatininde yükselme), büyüme geriliğine, kansızlığa, gebelikte albuminüri ve gebelik zehirlenmesine neden olabilir.

Çocuklarımdan biri idrar yolu enfeksiyonu geçirdi. Diğer çocuğumun da idrar yolu enfeksiyonu geçirme riski var mıdır?

İdrar yolu enfeksiyonu kalıtsal ve bulaşıcı bir hastalık değildir, bu nedenle diğer kardeşin geçirme riski yoktur. Ancak eğer çocuklarınızdan birinde idrar yolu enfeksiyonu geçirmeyi kolaylaştıran idrar yollarında anormallik (kaçak, darlık, taş gibi) varsa, bunların diğer çocukta da olma ihtimali bulunmaktadır. Bu nedenle kardeşlerin de araştırılması gerekir.

İdrar yolu enfeksiyonu mutlak tedavi edilmeli midir?

Evet. İdrar yolu enfeksiyonu tedavi edilmez ise böbrekte kalıcı hasar gelişebilir. Geçirilen her ateşli idrar yolu enfeksiyonu kalıcı hasar için bir risk faktörüdür. Tedavinin mümkün olduğunca erken başlanması önemlidir.

Çocuk yaşta geçirilen idrar yolu enfeksiyonu erişkin hayatta sıkıntı yaratır mı?

Böbrek hasarı varsa (skar) yüksek tansiyon hastalığı, böbrek yetersizliği gelişme riski vardır. Kız çocuklarda idrar yolu enfeksiyonu adet sırasında, evlendikten sonra ve gebelikte tekrarlayabilir. Gebelik sırasında gebelik zehirlenmesine yol açabilir.

İdrar tahlilleri hangi sıklıkta yapılmalıdır?

Karın-yan ağrısı, ateş, idrar yaparken yanma, idrarın sonunda kanama, idrar kaçırma varlığında mutlaka idrar tahlili ve kültür yapılmalıdır. Hastada bir bulgu olmadığı durumlarda idrar tahlili yapmak ve lökosit, eritrosit, nitrit pozitifliği gibi durumlarda kültür yapmak gereklidir.

İdrar yolu enfeksiyonu geçiren çocuklarda başka testler yapılmalı mıdır?

Ateşli idrar yolu enfeksiyonu geçiren çocukların %35 civarında idrar yollarında anormallik bulunabilir. Bunlar kaçak (VUR) ya da darlık şeklinde olabilir. Bunun dışında idrar yolu enfeksiyonunun böbrekte hasar yapıp yapmadığının araştırılması gerekir. Bu durumları araştırmak için yaşa göre değerlendirme yapılmalıdır. İdrar yolu enfeksiyonu geçiren çocukların böbrek ve mesane ultrasonografisi çekilmelidir. Bazı durumlarda böbrek sintigrafisi (DMSA) ve veya sondalı böbrek filmi (işeme sistografisi: VCUG) de çekilmelidir.

VCUG (sondalı film) testi nasıl yapılmaktadır?

Çocuğa idrar sondası takıldıktan sonra ilaçlı madde sondadan verilerek idrar torbasının dolması sağlanır. Bu sırada röntgen filmleri çekilerek idrar torbasının şekli, idrarın böbreklere ve idrar yollarına kaçıp kaçmadığı, üretranın şekli görüntülenir.

DMSA testi nasıl yapılır? DMSA testi neyi gösterir? USG’den farklı mıdır?

Çocuğa serum yolu ile damardan özel ilaçlı madde verilir. Daha sonra özel bilgisayarlı makinelerle böbrekler görüntülenir. Böbrekte hasar olup olmadığı kontrol edilir. Her böbreğin çalışma miktarı hesaplanır. USG ile hasar gören böbrek dokusu her zaman gösterilemeyebilir. DMSA testi böbrek hasarını göstermede en hassas inceleme aracıdır.

İdrar yolu enfeksiyonu geçiren erkek çocuklar hemen sünnet ettirilmeli midir?

Sünnetin idrar yolu enfeksiyonunu azalttığı pek çok çalışmada gösterilmiştir. Eğer idrar yolu enfeksiyonu tekrarlıyorsa, idrar yolu enfeksiyonu gelişimini kolaylaştıracak altta yatan idrar yolu anormalliği varsa (kaçak, darlık gibi) doktorunuz sünnet yapılmasını önerebilir. Sünnet çok temiz şartlarda ve uzman kişiler tarafından idrar yolu enfeksiyonu tedavisi bittikten sonra yapılmalıdır.

İdrar yolu enfeksiyonu geçiren çocuklarda doktor kontrolleri gerekli midir?

İdrar yolu enfeksiyonu geçiren tüm çocuklar çocuk nefroloji uzmanları tarafından değerlendirilmeli ve uzun süreli takip programları yapılmalıdır.

Kız çocukların sık idrar yolu enfeksiyonu geçirmeleri normal midir?

Bir yaşından sonra kız çocuklar erkek çocuklara oranla daha sık idrar yolu enfeksiyonu geçirirler. İdrar yolu enfeksiyonlarının hem kız hem de erkek çocuklar için çok önemli olduğu ve mutlaka doktor takibi gerektirdiği unutulmamalıdır.

Üriner sistem

Böbrekler: İdrarın yapıldığı yer Üreterler: Her bir böbrekten idrarın idrar torbasına ulaşmasını sağlayan idrar yolları Mesane=İdrar torbası: İdrarın depolandığı yer Üretra: İdrar torbasındaki idrarın vücuttan atılması için kız çocuklarda vajinanın üzerindeki deliğe, erkek çocuklarda penisin ucundaki deliğe ulaştıran kanal